Het survivalverhaal is – dankzij films zoals All is Lost, The Revenant en The Martian – terug van weggeweest. Met dank aan de tijdgeest die metaforische verhalen over zich in een ‘wildernis’ bevindende eenzame mensen op de agenda zet. Overlevingsdrama’s zoals Sean Penns Into the Wild en Gus Van Sants Gerry hebben eerder al het ‘man vs. wildernis’-thema geïntroduceerd. Vooral Van Sant is thuis in morbide zwerftochten met films zoals Elephant en Last Days. Met THE SEA OF TREES gaat hij opnieuw op pad. Ditmaal op een louterende overlevingstocht door een magisch Japans zelfmoordbos (Aokigahara), gevonden bij het googelen van “a perfect place to die”.
THE SEA OF TREES werd uitgejouwd en neergesabeld bij zijn Cannes-première vorig jaar en dat kunnen we enigszins begrijpen. De film lijkt een extreem publieksvriendelijke reboot van Gerry. Met een flashbackstructuur die het waarom en de trauma’s verklaart, dramatische plotwisselingen die voor spanning moeten zorgen en een relatief happy end (de verloren man die zichzelf terugvindt). We zijn ver weg van moeilijk te bevatten, mysterieuze films zoals Gerry, Elephant, Last Days en Paranoid Park. Het lijkt of Van Sants poëtische, personagegedreven sfeerfilms plaats moeten ruimen voor een themagedreven scenariofilm. Alleen heeft Van Sant al vaker experimentele (To Die For, Psycho) en mainstream- (Good Will Hunting, Finding Forrester, The Promised Land) films afgewisseld en donkere thema’s (Milk, Restless) zonder veel pathos geserveerd. Dat kostte Van Sant vaak waardering en een auteursstatus, maar het past perfect bij zijn streven films te maken vanuit verschillende invalshoeken.
In THE SEA OF TREES snijdt hij twee vertrouwde thema’s aan: the wild en home. De wildernis is een wondermooie ‘zee van bomen’, een bos dat een heus personage wordt. Arthur (Matthew McConaughey) gaat er naartoe om er (zoals velen) zelfmoord te plegen, maar stuit op lotgenoot Takumi (Ken Watanabe) die gered moet worden wanneer hij zich bedenkt. Hun bizarre, slopende odyssee door de vijandige natuur is zowel fysiek als psychisch pijnlijk en de ontmoeting met dode lichamen (heel klinisch gereduceerd tot leveranciers van warmhoudende kledingstukken) oogt surrealistisch. Parallel ontdekken we via flashbacks de ontspoorde relatie tussen een overspelige egoïst (Arthur) en een gefrustreerde alcoholiste (Joan, gespeeld door Naomi Watts). De scheiding wenkt, tot een plotse levensbedreigende ziekte hen aan het denken en relativeren zet. Beide verhalen gaan een andere richting uit na een erg extreme (maar voorspelbare) plotwending. Om af te sluiten met een poëtisch en romantisch louterend slot, waarin de schuldbewuste man die zijn levenslust kwijt was via emoties en herinneringen het leven weer leert koesteren.
Gus Van Sant gaat hierbij over the top; zowel de verhaallijnen als de emoties, personages en zingeving worden heel nadrukkelijk opgediend. Er is geen plaats voor onduidelijkheid, twijfel of mysterie. Dit is het verhaal van mensen die de weg kwijt zijn en zoals de referenties naar sporen en kruimels aangeven, grijpt het terug naar oude sprookjes (Hansje en Grietje, Klein Duimpje) en overstijgt het culturele verschillen (Japanse versus westerse cultuur) en de clash van persoonlijkheden (wetenschapper Arthur versus de in bosgeesten gelovende zakenman Takumi). De tocht is immers ook (en vooral) een inwendige reis van een gekwelde ziel op zoek naar oriëntatie en evenwicht. Dingen waarvoor Google niet kan zorgen, omdat ze in de eigen geest te vinden zijn.
THE SEA OF TREES combineert deze zen spirit met harmonie tussen mens en natuur in een magische wereld waar de poort tussen het leven en het hiernamaals de vorm van een bloem aanneemt. Een reïncarnatie van menselijke dromen en emoties. Hoe demonstratief Van Sant ook te werk gaat, de manier waarop hij een spirituele avonturenfilm laat overgaan in contemplatieve slow cinema werkt. Net zoals de spanning binnen de duo’s in beide verhalen. Goede films moeten wringen. En THE SEA OF TREES is een goede film.
