Na Sicario (2015) en Hell or High Water (2016) is WIND RIVER het slotdeel van wat scenarist en nu ook regisseur Taylor Sheridan (°1970) zijn ‘frontiertrilogie’ noemt. Drie films die spelen aan de rand van de beschaving (waar reguliere wetten niet meer spelen) in afgelegen en vergeten gebieden die voor de doorsnee Amerikaan gelden als een soort buitengrens. Het door drugskartels gecontroleerde grensgebied met Mexico (Sicario), het door de economische crisis uitgerangeerde Texaanse platteland (Hell or High Water) en het verwaarloosde indianenreservaat in een bergachtig Wyoming (WIND RIVER).
De eerste twee delen van de trilogie werden verfilmd door andere regisseurs (respectievelijk Denis Villeneuve en David Mackenzie) en het slotdeel draaide Sheridan zelf (omdat hij jaren in een reservaat woonde en dit persoonlijk verhaal niet uit handen wou geven) maar alle drie zijn het stevige, donkere en ambigue polars die draaien rond ordehandhavers. Speurders die worstelen met moraliteit, gewetensvragen en hun eigen status van (anti)held. Drugsagenten (Sicario), Texas rangers (Hell or High Water) en zowel een FBI-agente, een agent van de indianenpolitie en een spoorzoeker/wildjager (WIND RIVER).
In WIND RIVER helpt voormalig agent en wildjager Cory Lambert (Jeremy Renner) FBI-agente Jane Banner (Elizabeth Olsen) bij haar onderzoek wanneer een Native American vrouwenlichaam gevonden wordt in het Wind River indianenreservaat en meteen duidelijk wordt dat ze een vreemde in een vreemd land is. Niet enkel om die reden klampt Jane zich aan Cory vast. Ook zijn mysterieuze, zwijgzame aureool fascineert haar en ze wil ontdekken wat de man beweegt om te blijven wonen in een regio die verwoest is door geweld en drugs. Een beetje onverwacht stuit ze op een aanzet van verklaring: een traumatische gebeurtenis én empathie voor in een overlevingsmodus gedrongen medebewoners.
“Geluk bestaat hier niet,” krijgt Jane te horen van Cory wanneer ze verzucht meeval te hebben gehad tijdens een apocalyptische shoot-out, “geluk heb je in de stad. Of iemand op tijd stopt voor een stoplicht, of het jouw bank is die beroofd wordt, of iemand op zijn mobiel kijkt wanneer hij oversteekt… Geluk bepaalt of je wint of verliest. Hier overleef je of geef je het op. En dat hangt af van hoe sterk je bent. Geestelijk en lichamelijk. Wolven doden geen herten die pech hebben, ze doden de zwakke dieren.”
Een dialoogzin die aangeeft dat ook deze afgelegen plek in de greep van guur weer en een extreme natuur een wereld is die lijkt op de veel warmere streken in de eerste twee delen van de trilogie. Sheridan introduceert andermaal het survival of the fittest-thema en de vraag wat er gebeurt met mensen (en menselijkheid) wanneer de beschaving (wet en orde) ver af is het bestaan een strijd op leven en dood wordt. Kortom: hoe moreel kan je leven wanneer overleven het hoogst haalbare is en de maatschappij je heeft opgegeven?
De weg lag open voor een ongenuanceerd wraakepos of manicheïstisch schuld-en-boetedrama maar Sheridan kiest voor complexe dialogen, gelaagde karakterschetsen en een ingebakken ambivalentie. “Mij fascineert het dat je in dergelijke extreme situaties zelf moet bepalen wat moreel handelen is en wat niet”, zegt de regisseur-scenarist. “Wat doe je als het om leven en dood gaat? Dan pas weet je wie je bent.”
Sheridan legt daarbij de emoties van de personages bloot. Waardoor WIND RIVER vooral focust op de impact van geweld en vervreemding zonder te vervallen in voyeurisme en sensatiezucht. Opvallend is dat in tegenstelling tot andere misdaadthrillers Sheridans film wel pijn en tranen toont. De regisseur weet uit eigen ervaring dat sterfgevallen een verpletterde indruk maken op mensen. Maar, “cinema heeft mensen op bepaalde punten ongevoelig gemaakt. Zeker voor vuurwapengeweld. Ik wilde het tegendeel doen en mensen weer laten voelen wat geweld aanricht. Wat de gevolgen zijn voor de betrokkenen. Hoe ze daardoor geraakt worden en hoe hun levens erdoor veranderen.”
De ervaringen van de personages staan echter niet los van de samenleving. Voor Sheridan vormt dit grensgebied het hart van de maatschappij, zijn de problemen die de personages ondervinden geen uitzondering maar de regel en is het kwaad geen metafysisch fenomeen maar een banale, onvermijdbare uitbarsting van het systeem.
Sheridan is een naturalistisch filmmaker, een auteur voor wie gedrag en acties verbonden zijn (lees bepaald worden) door het milieu. De genadeloze natuur en de onverschillige samenleving treffen zowel de gediscrimineerde en mishandelde indianen als de uitgebuite en aan hun lot overgelaten blanke proletariërs. Twee groepen die opgesloten zitten in een onleefbaar gebied – de indianen door historisch onrecht, de blanken door economische uitbuiting – en gedoemd zijn om met elkaar te botsen.
Deze sociale problematiek hult Sheridan in een entertainend jasje: “Je eerste opdracht als filmmaker is je publiek onderhouden. Een schilderij moet in de eerste plaats aanspreken, daarna kunnen we het erover hebben waar je eigenlijk naar kijkt. Dus zoek ik naar manieren om mensen bij hun lurven te grijpen. En als dat gelukt is, wil ik ze ook nog wat vertellen over de wereld.”
De drie pijlers van WIND RIVER zijn dan ook een gelaagde portrettering van de personages, een realistische weergave van hun levensomstandigheden én een droge maar brutale schets van het geweld. Een cocktail die ervoor zorgt dat de film zowel kijkplezier als denkstof oplevert. “Ik hoop dat mensen die WIND RIVER hebben gezien het leven meer zullen waarderen”, benadrukt Sheridan. “Hopelijk krijgen de indianen door deze film eindelijk wat respect. Dat verdienen ze, want ze zijn schandelijk behandeld door mijn land.”
Vroeger en nu, want aan het eind van de film vernemen we via een tekst dat er geen statistieken worden bijgehouden van de vele vrouwen die verdwijnen in de indianenreservaten. “Toen ik dit vernam,” zei Sheridan, “werd ik heel boos. En als ik boos word, begin ik te schrijven.” Een schrijfwoede die een sterke film opleverde van de man die ondertussen ook Sicario 2: Soldado (Stefano Sollima) schreef en als scenarist-regisseur betrokken is bij de westernserie Yellowstone.
